Revista 100% Verde

Vía xx vía per loca marítima vías romanas camino santiago camino real

Por Nofler @nofler8
VÍA XX VÍA PER LOCA MARÍTIMA  VÍAS ROMANAS   CAMINO SANTIAGO  CAMINO REALNo ano 2015, faise público que un CLUB DE TIRO OLIMPICO, vai ocupar uns terreos que comprou onde se sitúa unha FRAGA. Cuxa toponimia nos mostra como esa FRAGA  sempre foi FRAGA, xa que o seu nome é VILAR DE FRAGA, nos arquivos históricos do reino de GALICIA, tamén aparece como FRAGA, nos avións americanos e nos mapas de Fontán tamén aparece como FRAGA.
Unha reserva natural, onde o propio estudo medio ambiental do Concello de Laracha escolle para facer unha recompilación da biodiversidade de todo o municipio de LARACHA, fauna e flora que aínda sobrevive neste Concello, nun lugar privilexiado por ser virxe e sagrado, unha FRAGA que sempre foi Fraga.
Lugar onde cruzan animais salvaxes como lobos, jabalíes cara á zona do río Anllóns.
Crúzaa un camiño real, camiño utilizado principalmente por feirantes e veciños que ían á famosa e coñecida Feira de Vista Alegre, situada a uns aproximadamente 17 quilómetros de Coruña, importante porque chegaban xentes de Loureda (famosas cereixas) cereais de todas partes e gañado para vender e levar ao tan coñecido mercado de Coruña.  Por ese camiño pasaban cabalos, burros e bueyes cargados coa mercadoría que se vendería nesa Feira e seguramente algúns con destino á Coruña, naqueles tempos onde non habían máis vías ou estradas que as herdadas polos romanos ou celtas. 
A Carballeira de Vilar de Fraga, daba acubillo a tantas xentes que vivian dese mercado de mercadorías, nuns tempos onde o trueque era moeda de cambio frecuente.
Vilar de Fraga era  un cruzamento de camiños que seguramente o sinalaba algún cruceiro que como tantos outros foron roubados. Xentes dás Encrobas, Mesón do Vento, Santa Comba e outros lugares mesmo máis afastados, viñan por ese camiño, seguramente para vender neses importantes mercados, como a Feira de Vista Alegre e o Mercado da Coruña.
O Club de tiro compra eses terreos, segundo din a bo prezo pero cun camiño público (camiño real) que o atravesa. É entón cando o Concello, desafecta o camiño público, a favor do CLUB e en contra dos veciños e persoas que frecuentaban ese lugar  e cédello ao CLUB DE TIRO, xa que non poderan acceder o camino. Por iso facilitanlle as cousas, para que este poida terminar a súa obra faraónica destruíndo así, a TAN VALIOSA FRAGA E O  TAN SOADO CAMIÑO REAL.  Quedando gravemente afectado o territorio e ademais do PERIGO QUE SUPÓN , un club de TIRO nunha estrada de moito tránsito.  Unha vez entregado o camiño real ao o club de TIRO, pode desa forma, utilizar os metros do camiño para construír o EDIFICIO ENCIMA e así obter o permiso porque se non estaría SITUADO NO MEDIO DE DÚAS ESTRADAS, a nacional  e o camiño real, CO CAL NON PODERÍAN PEGAR TIROS.
O camiño real que mencionan os veciños, consta nos arquivos do reino de GALICIA, no catastro do Marqués da Enseada tamén figura, ademais de varias recensións históricas, personaxes como o pai Sarmiento, parece describir paraxes que poden ser por ese camiño.
Tras unha esmerada  investigación do COMITÉ DE DEFENSA DAS RÍAS ALTAS E VECIÑOS DE SOANDRES, citamos a varios personaxes expertos no mundo da arqueoloxía , patrimonio e a cultura galega, vendo o lugar dos feitos, o camiño real, suposta vía romana, confirman que así parece, a tan buscada vía para por VILAR DE FRAGA.
Ademais, revisando o caderno de notas onde se atopa información sobre a investigación que realizamos sobre a vía romana, recollín estas mencións importantes para localizar a vía.
As ligazóns que a continuación sinalo, son moi importantes para a súa localización.
http://www.celtiberia.net/es/biblioteca/?id=2374A continuación se recoge una detallada relación de LARES VIALES O ARAS VOTIVAS, indicadoras de la antigua vía romana :  http://onosopatrimonio.blogspot.com.es/2011/07/romanizacion-de-galiza.html  
Documentación ordenada y seleccionada por localización de aras votivas o lares viales que supuestamente, según la que suscribe van marcando el antiguo camino, llamada vía romana XX “Vía Per Loca Marítima” que sería en su mayoría del trayecto, diferentes tramos a los señalados como camino de Santiago.
Tramos que coinciden con EL CAMINO DE SANTIAGO (Existe una posible ruta que va porhacia Arteixo)
DESDE ABEGONDO-SUMIO-ENCROBAS-VILAR DE FRAGA, AQUÍ HABRÍA VARIAS RUTAS:
LA QUE VA HACÍA BRIGANTIUM POR BOEDO-ORRO-ZAPATEIRA-ELVIÑA  
LA QUE VA POR EL RÍO ANLLÓNS, HACIA LA COSTA, HACIA PONTECESO
E INCLUSO UNA TERCERA VÍA CERCANA A  SANTA COMBA, POR MONTEMAIOR Y HACÍA SANTIAGO POR VAL DO DUBRA…
ABEGONDO
VÍA XX VÍA PER LOCA MARÍTIMA  VÍAS ROMANAS   CAMINO SANTIAGO  CAMINO REALVÍA XX VÍA PER LOCA MARÍTIMA  VÍAS ROMANAS   CAMINO SANTIAGO  CAMINO REALAra de Vilacoba (Abegondo): Localizada por Alfredo Erias Martínez no ano 1978 xunto o valo da capela de San Paio, ara coñecida polos veciños como "O Berce". Con anterioridade estaba diante da ermida, lugar ao que volveu cando Francisco Vales Villamarín deu noticia do seu achado. No ano 1983 foi trasladada para o Museo das Mariñas de Betanzos, e retirada ao ano seguinte polo marqués de Loureda, dono da capela. Di Alfredo Erias que non volveu a saber dela. Datada no século III d.C., o texto é de difícil interpretación, que o Sr. Erias deduciu: "L(arib) VI/AL(ibus)/F(amilia) V(ilae).../VOTO S(olvit)", ("Aos Lares Viais (dedicou esta ara) a familia da vila... en cumprimento dun voto"). 
Covas de Vea: Na parroquia de Abegondo. Explotación aurífera cunha actividade entre os séculos I e IV d.C.
Calzada da Alcaiana (A Malata-Vizoño).Via XX: Segundo noticias aparecidas en xullo de 2010, un equipo de investigadores, dirixidos por Antón Malde e Xosé Francisco Castro, veñen de atopar un ramal da Via XX ("per loca maritima") a carón do Camiño Inglés. Os indicios atopados no cercano castro das Travesas (Carral), xunto coas teses de Manuel Caamaño, encargado das escavacións no campamento romano de Cidadela (Sobrado dos Monxes), confirma a presenza da calzada, non cara Betanzos, senón nunha liña que uniría Lugo, Parga, Friol, Sobrado, Mesón do Bento e Cabovilaño (A Laracha), para dar un xiro cara Santiago e rematar en Caldas de Reis.                                       
ORDES 
Mansión Atricondo: Estaría comprendida entre as poboación de Mesón do Vento, Castromaior e Bruma (Mesía). É por onde discorrería transversalmente o camiño romano en dirección a Cidadela (Sobrado dos Monxes).
Estela anepígrafa procedente do Castro (Aldeanova-Pereira), no Museo do Castelo de San Antón da Coruña.
Mina das Grovias (Piñeirón-A Gándara): Mina aurífera practicamente desaparecida por unha urbanización. 
CERCEDA
VÍA XX VÍA PER LOCA MARÍTIMA  VÍAS ROMANAS   CAMINO SANTIAGO  CAMINO REAL
Necrópole (Lavandeiras-Cerceda): Baixorromana. R. Valdés escavou cinco tumbas feitas con tegulae e imbrice, utilizada entre os séculos IV e VII d.C. Aras aos Lares Viais (As Encrobas): Atopadas cando o desmantelamento e traslado da casa reitoral de San Román por mor da ampliación da central térmica de Meirama. Unha posúe tres foculi de desigual diámetro. Lese "LAR(ibus) QU/INTUS/V(otum) S(olvit)", "Quinto cumpriu co seu voto aos Lares Viais". Na outra, traducida, lese: LARIVUS VI(alibus)/V(otum) S (olvit)", "Xulio cumpriu co seu voto aos Lares Viais". Custodiadas no Museo do Castelo de San Antón da Coruña.
CERCEDA
Castelo das Encrobas: Está documentado que no ano 1282 pertencía á mitra compostelá. Na metade do século XV o arcebispo deullo en préstamo a Xoán Becerra do Val de Veiga quen logo llo doou a Fernán Pérez de Andrade. Destruído polos Irmandiños.Torre do Boedo (O Boedo-Queixas): Formaba parte dun pazo que padeceu unha gran transformación. A fachada conta con restos de aluminio e a pedra foi cuberta en gran parte con cemento. Aínda que apenas quedan restos, está declarada como BIC dende o ano 1994.
A LARACHA
VÍA XX VÍA PER LOCA MARÍTIMA  VÍAS ROMANAS   CAMINO SANTIAGO  CAMINO REALAra de Soandres: Atopada no mosteiro de Soandres. Formou parte do altar ata o ano 1909. Posúe unha inscrición adicada a Xúpiter Óptimo Máximo, a Hércules e a unha divindade indíxena. Foi repicada cando a visita do cardenal Jerónimo del Hoyo a principios do século XVII porque, disque, incitaba ao culto pagán. Lese: "I(ovi) O(ptimo) M(aximo)/LE KC(-o-iario)ME/TOECO/E(x) V(oto)". Loculus e parte superior cortada. Na actualidade atópase no Museo da Catedral de Santiago.   
Miliario: De mediados do século IV, adicado a Decentio (350-353), atopado na igrexa de Santiago de Vilaño durante as obras de reparación no ano 1987, reutilizado na parte superior da porta de acceso á sancristía. Despois foi trasladado á casa reitoral, reconvertida hoxe en centro cultural da Asociación de Veciños. Na actualidade atópase na igrexa. Traducido, lese: "Dedicado ao nobilísimo e florentísimo césar emperador e príncipe Magno Decencio, nado para o ben da república, milla...".
¿miliario reconvertido en altar?Resultado de imagen de miliario convertido en altar soandresFotografiando hoy la capilla de San Pedro de Soandres estuvimos con el párroco de la iglesia y nos enseñó lo que se encontraron bajo unos altares del S XVIII-XIX que allí tienen cuando los estuvieron restaurando. El caso es que bajo estos altares de madera encontraron restos de altares pétreos, tal y como se puede ver en la foto, con 5 patas cada uno. El párroco nos dijo que la 5ª pata era un relicario pues cuándo las movieron durante la restauración aparecieron dentro de ellas urnas con restos humanos, posiblemente reliquias (esto último sin confirmar). El caso es que la 5ª pata del altar de la foto es totalmente liso y mi compañero y yo nos preguntamos si no será un miliario reconvertido. ¿qué opinais al  respecto?
http://www.celtiberia.net/es/conocimientos/?idp=10433
Fuente:  http://onosopatrimonio.blogspot.com.es/2011/07/romanizacion-de-galiza.html
Varios concellos tratan de recuperar una vía entre A Coruña y SantiagoA Laracha, Cerceda y Tordoia han celebrado reuniones para buscar datos de un histórico camino naturalS. G. Rialcarballo / la voz 06/10/2016 05:00 
Entre Santiago y A Coruña, o al revés, las vías ya históricas comunican ambas ciudades a través de Ordes. Sobre ese trazado siguió la carretera comarcal y después la autopista. Pero no es la única manera de conectarse. De hecho, posiblemente sea anterior una ruta, ligada al Camino Inglés (que sigue oficialmente otras coordenadas más hacia el Este) que enlazaba capilla tras capilla y que pasaba, entre otros municipios, por los actuales de Tordoia, Cerceda, A Laracha y Culleredo. Estos concellos tratan de recuperar este itinerario. Aunque, de momento, lo que quieren saber es qué se conserva al respecto: trazados, mapas, bibliografía, otras fuentes documentales... A partir de los datos que se manejen, decidirán qué hacer. Sería, en todo caso, un motor turístico indudable. Porque algo hay. En un trabajo relativamente reciente de la Diputación coruñesa sobre el Camino Inglés se apuntaban algunos datos. Escasos, por ahora. «Hai quen dicían que se trataría dun camiño natural que, unindo capelas, chegaría de Santiago ata A Coruña, para os peregrinos que fixeran o camiño que que regresaban dende A Coruña por mar», señalaba ayer Antonio Pereiro, alcalde de Tordoia, por donde pasaría un buen tramo de esta vía en dirección norte, entrando cerca de la hermosa capilla (más grande que muchas iglesias) de O Carme, en Castenda. Desde ahí ascendería hacia la parroquia de Rodís, en Cerceda, y después enfilaría hacia el monasterio de Soandres, en A Laracha, antes de pasar al actual Culleredo y, finalmente, A Coruña.
Como no vala especular, un historiador se encarga del trabajo de campo. Los alcaldes están de acuerdo en investigar. Ya ha habido dos reuniones en el de A Laracha. Los de las dos grandes ciudades, de momento, no participan en este proyecto histórico, pero aún queda mucho que trabajar. «Aínda estamos empezando a estudar todo», apuntaba ayer el regidor larachés, José Manuel López Varela. Considera, como su homólogo tordoiés, que si esta ruta fructifica sería un importante avance cultural y turístico. Por ejemplo, para el monasterio de Soandres, que ya de por sí es uno de los templos fundamentales en el norte de la provincia de A Coruña.PUBLICIDADPero no solo para los enclaves principales. En A Laracha esta ruta pasa por Erboedo o Vista Alegre. Santa Marta queda un poco al margen, pero por su importancia en el pasado no sería extraña su inclusión. Los expertos lo dirán.
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/santiago/tordoia/2016/10/05/concellos-tratan-recuperar-via-coruna-santiago/0003_201610S5C6999.htm
Sobre la vía XX "per loca marítima";su trazado nos muestra una vía escasamente funcional a nivel comercial,en todo caso sería una vía de carácter descriptivo,una ruta,que nos señalaría los lugares más importantes para habitar de la provincia coruñesa, en un discurrir hacia el norte.El tramo Coruña-Lugo se surprimiría por la inexistencia de lugares dignos de mención para habitar o que pudieran constituir una cabeza comarcal.De existir, sería una vía articuladora del territorio.Está claro que la vía desde Ad Duas Pontes subiría por el margen derecho del Dubra para comunicar las tierras del Xallas, ricas por su minería.Esta afuncionalidad comercial de la vía XX generó una vía rápida entre Iria Flavia y Caronium con fines claramente comerciales y que pasaría por Ad Duas Pontes-Sobre Boy Vello-Brea(Benza), Restande(Linar-Trigonde),Fonte Tibiáns-Cabaleiros,A Silva,Caronium.También es posible una vía alternativa por AD Duas Pontes-Sobre Boy Vello-Abelenda-Rus-Berdillo-Brigantium-Caronium.En todo caso, la vía rápida evolucionaría con el tiempo hacia el camino francés de peregrinación que pasaría por Cabaleiros(Hospital).
-Ad Duas Pontes (Entrepontes) Portomouro,Val do Dubra;con su trazado lineal entre a Ponte Grande e A Ponte Pequena y,sus ramificaciones viarias laterales para ascender a las correspondientes mesetas.Ni los codos del Larouco.Impresionantes
-Castrís(Grandimirum,Glandimirum o Claudionerium,total, un lugar elevado con buenas vistas sobre el área brigantiae y que, aparece en la pág 92 del Tombo de Toxos Outos como territorio Celtiberorum).A destacar;sus restos campamentales,de una cohorte auxiliar, con un impresionante agger sobre el Xallas,el trazado lineal,en torno a una vía,del núcleo de Castrís,la presencia de un Castro que se proyecta sobre el río que da nombre a toda la comarca,Xallas de Castrís.También incluiría Padreiro de Castrís como núcleo vinculado a las minas de estaño de Barilongo y,lugar de una posible villa de un patrón o padroeiro).Decir que el nombre de Nerios(Neri-Negro) se refiere al color de las aguas del Xallas,de característico color negro debido al color de las piedras del lecho.Dentro de la comarca de Xallas,personalmente, hablaría de dos nodos;el de Castrís,vinculado a la vía XX per loca marítima y ,el de Brandomil,vinculado a una vía secundaria .Castrís desempeñaría una función de vigilancia, mientras que Brandomil,más al sur,sería el nodo residencial y que, articularía los, escasamente poblados, puertos da Costa da Morte(ej.Muxía).Tendría acceso a la Depresión Meridiana a través del puente de Ons.Tanto Castrís como Brandomil estarían comunicados por una vía que recoge toda la epigrafía de Santa Comba y que pasaría por Armán,Cícere etc....
-Atricondo(Os Condíns).Al lado de tres condos o condíns(Cabanas).Construcciones con carácter comercial que nos habla de un asentamiento exógeno relacionado con el comercio prerromano del Arco Atlántico(condo,-ere,fundar,establecerse).Cuna del intelectual gallego Pondal.A destacar;el castro de Beres(Aviriobriga) que,como en el caso de Castrís, da nombre a toda la comarca de Bergantiños.Lo que nos dice que era el foco irradiador de romanidad.El núcleo de Allones(aliones,alleos,extranjeros) y,los núcleos de romanos de Ponteceso,Calle y Tella.
-Brigantium.Los miliarios se utilizaban muchas veces para incitar a la ocupación del territorio "a la romana".Marcaban un "locus" romano destinado a ser capital comarcal.Ejemplo:Miliario de Vilaño.Tenemos el topónimo "vilaño" y "cabovilaño"(extremo de vilaño) que,nos habla de un área bastante extensa que conforma un vilar o agrupación de vilas.Así,en una olla geográfica plana,de unos 4 Km2 de diámetro, tenemos los núcleos de Vilaño,Golmar,Torás,Lestón,Estramil,Lendo y Lemaio.Es muy posible que recibiera el título de Flavia Brigantium.Utilizando la teoría de la continuidad ocupacional tenemos además las siguientes entidades de población:Lendo: Os Abelares, O Bastón, Bragunde, O Campo da Porta, O Campo de Bragunde, O Canle, O Cruceiro Novo, Escurido, A Esquipa, A Fontenla, A Forxa (o Forca), O Igrexario, Larín, Lexas, Lista, O Retorno, Samiráns, A Torre, A Xesteira y Xoios.Torás: A Barreira, O Campo, A Cheda, Estramil, O Froxo, Gabenlle, A Gándara, A Ganduma, Guilfoi, A Laracha, Leborís, A Miñoteira, Mirón, A Ponte, A Portela, Riotorto, Torás, As Torres de Cillobre, Troa y Vilasuso.Lestón: A Grela, O Aguiuncho, A Barreira, A Cachada, O Castro, Centulle, O Cruceiro, Fofelle, A Ganduma, O Igrexario, Lestón, O Mesón, Paiosaco (núcleo urbano), A Porta Santa, As Rañeiras y A Torre.Golmar: O Acheiro, A Beria, A Brea, A Calvela, O Campo, As Camposas, O Carballo, Folgueiros, A Fonteseca, Fragoso, Golmar, A Gouxa, O Igrexario, Groba, Lamas, As Orxeiras, A Pedra, O Ramallal, O Regueiro, Requesende, A Revolta, A Rocha, San Cristovo, San Pantaión, A Tabeira, As Talladas y Ximondes.Vilaño: Amboade, A Areosa, A Barreira, Bos Aires, A Botica, As Brañas, As Brañas da Viña, Bustelo, Os Canedos, Ferreiros, As Fervenzas, A Fonte da Canle, O Formigueiro, Fornelos, A Fraga, Fragunde, Gravido, A Lamela, Marfulo, Os Meáns, Montes Claros, A Panela, O Pazo, Quintáns, Ribela, Samiro, O Seixo, A Telleira, Vilaño, Vilanova, A Viña y Vista Alegre.Cabovilaño: Amboade, A Areosa, A Barreira, Bos Aires, A Botica, As Brañas, As Brañas da Viña, Bustelo, Os Canedos, Ferreiros, As Fervenzas, A Fonte da Canle, O Formigueiro, Fornelos, A Fraga, Fragunde, Gravido, A Lamela, Marfulo, Os Meáns, Montes Claros, A Panela, O Pazo, Quintáns, Ribela, Samiro, O Seixo, A Telleira, Vilaño, Vilanova, A Viña y Vista Alegre.Lemaio: Amboade, A Areosa, A Barreira, Bos Aires, A Botica, As Brañas, As Brañas da Viña, Bustelo, Os Canedos, Ferreiros, As Fervenzas, A Fonte da Canle, O Formigueiro, Fornelos, A Fraga, Fragunde, Gravido, A Lamela, Marfulo, Os Meáns, Montes Claros, A Panela, O Pazo, Quintáns, Ribela, Samiro, O Seixo, A Telleira, Vilaño, Vilanova, A Viña y Vista Alegre.
Carballo  
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2007/04/19/obras-ave-afectar-dos-tumulos/0003_5731709.htm
Las obras del AVE podrían afectar a dos túmulosEl posible yacimiento arqueológico está en Soandres La empresa que hace los trabajos quiere levantar una planta de hormigónCASAL la voz | carballo 19/04/2007 07:00 h 
La Consellería de Cultura, a través de la Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, acaba de autorizar la realización de un proyecto de evaluación arqueológica de dos túmulos en el lugar de Chousa Grande, en la parroquia larachesa de Soandres. El permiso para estudiar la zona fue solicitado por la empresa UTE Meirama, la misma que se encarga de las obras del tramo del tren de alta velocidad (AVE) entre A Coruña y Santiago. Según explicó el concejal de Obras de A Laracha, Jesús Souto, entre los lugares de Boedo y Meirama se construirá un túnel, que irá acompañado por dos auxiliares, para evacuación y mantenimiento en A Cerqueira y Vilariño. Para llevar a cabo estas obras con más comodidad, la UTE Meirama pidió permiso para instalar una planta temporal de hormigón en una parcela de suelo rústico en el monte de Chousa Grande. Sin catalogación «Fixeron toda a tramitación no Concello e ao facer os estudos preliminares da finca apareceron dous túmulos que non están incluídos no catálogo municipal», indicó Souto. Por esa razón la empresa está obligada a presentar y realizar un proyecto arqueológico para no dañar el yacimiento en caso de que se confirme su existencia. «É o mesmo que xa se fixo cando se construíu a autopista ou cando comezaron as obras do porto exterior, e o mesmo pasará cando se faga o polígono industrial», dijo el edil larachés. UTE Meirama, que tardará unos 20 días en realizar las prospecciones, deberá comunicar a Cultura las fechas de inicio y finalización de los trabajos y, en caso de encontrar restos arqueológicos, «deberase informar á maior brevidade posible á Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, que adoptará as medidas oportunas», explican desde la Xunta. Además, la empresa está obligada a entregar «un informe valorativo da actuación e, no prazo de seis meses, unha memoria técnica e copia da acta de depósito dos posibles materiais arqueolóxicos atopados».

Volver a la Portada de Logo Paperblog